رله چیست؟ کاربرد رله و تفاوت آن با کنتاکتور
- 5 دقیقه زمان مطالعه
- بدون نظر
رله و کاربردهای رله
رله نوعی کلید الکتریکی سریع یا بیدرنگ است که با هدایت یک مدار الکتریکی دیگر باز و بسته میشود. روش کنترل باز و بسته شدن این کلید الکتریکی به صورتهای مختلف مکانیکی، حرارتی، مغناطیسی، الکترو استاتیک و… میباشد. رله را ژوزف هانری در سال ۱۸۳۵ میلادی اختراع کرد.
از آنجا که رله میتواند جریانی قویتر از جریان ورودی را هدایت کند، به معنی وسیعتر میتوان آن را نوعی تقویت کننده نیز دانست.
در گذشته رلهها معمولاً با سیمپیچ ساخته میشد و از جریان برق برای تولید میدان مغناطیسی و باز و بسته کردن مدار سود میبرد. امروزه بسیاری از رلهها به صورت حالت جامد ساخته میشوند و اجزای متحرک ندارند.
اجزای رلههای مکانیکی

بوبین (سیمپیچ ) ورودی: بوبین، سیمپیچ یا کویل ورودی. برای عملکرد بوبین نیاز به اتصال دوسر تغذیه ( + و -) به دوسر آن میباشد.
تیغه مشترک – COM : به این پایه سیگنال مشترک ( فاز در سیستم تکفاز و سر + تغذیه در سیستم DC) متصل میشود.
تیغه باز (NO-Normal Open) :این تیغه در حالت عادی باز است و با تحریک بوبین(ولتاژ دار شدن بوبین) بسته میشود.درصورتیکه بخواهیم با تحریک ورودی، خروجی عمل نماید( اتصال تیغه COM به NO)، مصرفکننده را به این تیغه وصل میکنیم.
تیغه بسته (NC-Normal Close) : این تیغه در حالت عادی بسته ( متصل به COM ) میباشد و درصورتیکه بخواهیم با تحریک ورودی، خروجی قطع شود، مصرفکننده را به این تیغه وصل میکنیم.لازم به ذکر است که برخی از مدلهای رله فاقد تیغه NC هستند و تنها COM و NO دارند.
موارد مهم انتخاب رله مناسب
جهت انتخاب یک رله باید با موارد زیر آشنا باشیم، یا بهعبارتدیگر باید موارد زیر را به فروشنده اعلام کنیم تا رله مناسب را دریافت کنیم. بسته به شرایط یا حساسیت پروژه میتوانیم تمام موارد یا برخی از آنها را مشخص کنیم. موارد زیر به ترتیب اهمیت و اولویت لیست شدهاند:
شرکت تولیدکننده و برند آن:در حال حاضر برندهای متنوعی در بازار یافت میشود، انواع برندهای چینی مانند TIANBO و NHG، برند OMRON که ساخت چین، مالزی و اندونزی آن در بازار یافت میشود و رله فیندر (finder) که از محبوبیت بیشتری نسبت به دیگر برندها در بازار برخوردار است.
نوع ولتاژ کاری: که به دو دسته AC و DC تقسیم میشوند.( توجه: این ولتاژ مربوط به ولتاژ تحریک بوبین میباشد و کنتاکت قابلیت اتصال به هر دو نوع ولتاژ AC و DC را داراست)
ولتاژ تحریک: ولتاژ تحریک یا ولتاژ بوبین میتواند رنجهای مختلفی نظیر ۵، ۱۲، ۲۴، ۴۸ ، ۱۱۰ و ۲۲۰ ولت باشد.
تعداد پایه یا تعداد کنتاکت: رلهها در انواع تک کنتاکت، دو کنتاکت، سه کنتاکت، چهار کنتاکت و …. تولید میشود. ( تک کنتاکت یعنی یک تیغه COM, NC , NO، دو کنتاکت یعنی دو تیغه COM, NC , NO و الی آخر) تعداد کنتاکت با توجه به تعداد المانهایی که قصد کنترل همزمان آنها را داریم، تعیین میگردد.
آمپر رله: منظور از آمپر، حداکثر جریانی است که میتوان از کنتاکت عبور داد. که در بازار مدلهای ۵، ۶، ۸، ۱۰، ۱۲، ۱۶ و ۲۵ آمپر وجود دارد.
توجه کنید که مقدار جریان اعلامشده توسط سازنده، مربوط به بارهای اهمی بوده و در صورت اتصال بارهای سلفی یا خازنی نظیر انواع شیرهای برقی، ترمزها، لامپهای LED و نظایر آنها، این جریان بسیار کمتر خواهد شد. آسانترین راه تشخیص بارهای اهمی از غیر اهمی این است که در زمان کنترل بارهای غیر اهمی، روی کنتاکت جرقه دیده میشود
کاربرد رله ها
دو کاربرد اصلی رلهها عبارتاند از: ایزوله الکتریکی بین قسمت کنترل و بار افزایش توان خروجی (تقویت توان خروجی بخش کنترلی)مهمترین کاربرد در افزایش توان خروجیهای PLC و دیگر تجهیزات درونی تابلو برق میباشد.
تفاوت رله و کنتاکتور
رله (ralay)
- یک رله حداقل از دو کانتکت (تیغه) و یک سیم پیچ تشکیل شده است که
ممکن است به طور معمول باز یا بسته باشند. - بسته یا باز بودن (قطع و وصل) این کانتکت ها وابسته به تحریک سیم پیچ است.
- رله ها در سوییچینگ ولتاژهای پایین به کار میروند.
- از نظر اندازه از کنتاکتورها کوچکتر بوده و حداکثر 20 آمپر دارند.
- از رله ها برای سوییچ در مدارهای کنترلی و مدارهای الکترونیکی کوچک استفاده می شود و
نمی توان از آنها برای سوییچ نیرو (جریان) با آمپاسیتی بالا استفاده کرد. - می توان از رله ها برای سوییچ دستگاه های توان پایین مثل؛
چراغ های کوچک، آژیرها، لامپ های نشانگر و … استفاده کرد.
کنتاکتور (Contactor)
- یک کنتاکتور دارای حداقل یک جفت از کانتکت های (تیغه های) ورودی و خروجی سه فاز بوده که معمولاً باز است.
- برخی از کنتاکتورها دارای کنتاکت کمکی دیگری هستند که همراه با کنتاکت های اصلی فعال می شود و
میتواند یکی از دو نوع NO یا NC باشد. - عملیات سوییچینگ از طریق انرژی دادن و یا تخلیه انرژی در سیم پیچ های کنتاکتور انجام می شود.
- انتخاب بین انواع کنتاکتورها بر اساس میزان آمپر بار (ampere ratings) انجام می شود.
- برای راه اندازی (تحریک) کنتاکتورها به یک منبع اضافی نیاز است که
بسته به نوع کنتاکتور میتواند AC یا DC باشد و انرژی لازم برای سوییچ نیرو (جریان) از آن تامین میشود. - کنتاکتورها برای سوییچینگ ولتاژهای بالا مناسب تر هستند.
- کنتاکتورها جریان پذیری (ampacity) تا 12500 آمپر داشته و می توانند جریان بسیار بالایی را تخلیه کنند.
- از آنها برای سوییچ دستگاه های سنگینی مثل موتورها، خازن ها و چراغ ها و … استفاده میشود.
ساختار مشابه رله و کنتاکتور
- دارای یک پوشش خارجی برای محافظت از تمام قسمت های داخلی هستند.
- در ساخت آنها از یک سیم پیچ الکترومغناطیسی برای باز کردن و بستن اتصال کانتکت ها (بارها) استفاده شده است.
- شامل مجموعه ای از ترمینال های ورودی برای کنترل سیگنال ها و ترمینال های کانتکت عملیاتی هستند.